Sicil İptal Davası Nedir?
Sicil iptal davası; askeri personel hakkında verilen olması gerekenden daha düşük, haksız ve objektiflikten uzak sicil notlarının iptali için açılan davadır. Profesyonel askerlik mesleği içerisinde her türlü yükselme, taltif, yurt içi ve yurt dışı kurs, öğrenim ve görevlerde personelin sicili, çok önemli bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla sicil amirleri, sicil verme yetkilerini mutlaka objektif kriterlere bağlı olarak kullanmak zorundadır. Peki astlarına karşı verdiği sicil notlarında veyahut kanaatlerinde keyfi hareket eden amirlerin bu işlemleri nasıl denetlenecektir? Yine aynı şekilde sicil notlarının haksız şekilde düşük verildiğini düşünen personel nasıl davranacaktır? İşte bu noktada yapılması gereken sicil iptal davası açmaktır.
Subay Sicil İptal Davası
Subay Sicil Yönetmeliğine göre; sicil belgeleri, personelin yeteneklerini, görevdeki başarı derecelerini saptamaya, yüksek seviyedeki işleri yapacak yetenekte olanları meydana çıkarmaya ve bu sayede Silahlı Kuvvetlerin komuta zincirini düzenlemeye yarar.(Sb. Sicil Yön. m.19) Sicil dönemi 30 Ağustos tarihinden müteakip yılın 2 Mayıs tarihine kadar devam eden süreyi ifade eder.
Birinci sicil üstleri; sicil doldurma zamanında emri altında bulunan bütün subayların sicillerini doldurur. Bir subay hakkında sicil düzenlenebilmesi için; o subayın, o sicil süresi içinde, sicil verecek amir ile birlikte en az üç ay fiilen görev yapması şarttır. Bu aşamada sicil belgesindeki personele ait bilgilerin, tam ve doğru olarak doldurulması sorumluluğu, birinci sicil üstüne aittir. Subay sicil belgeleri; 1- General / Amiral Sicil Belgesi, 2- Teğmen – Albay Sicil Belgesi, 3- Yedek Subay Sicil Belgesi, olmak üzere üç çeşittir. Subay sicil belgelerinde; temel nitelikler, sicil üstlerinin değerlendirmesi bölümü, personelin başarılı olabileceği görevler, bir üst göreve hazırlık durumu, müstakil görev yapma kabiliyeti, temsil kabiliyeti bölümleri mevcuttur.
Subay Sicilleri Nasıl Verilir?
Sicil üstleri; emri altındakiler hakkında sicil düzenlerken, üstlük ve komutanlığın en önemli olan özel yetkilerinden birini kullanmaktadır. Sicil üstleri; bu görevin önemini göz önünde tutarak, sicil belgelerindeki nitelikleri tam bir tarafsızlık, adalet ve vicdanî kanaatle değerlendirmekle yükümlüdür. Aksi durum, ehliyetli olmayanların lâyık olmadıkları rütbe ve makamlara yükselmeleri demektir. Sonuçta Türk Silahlı Kuvvetleri yetenekten yoksun kişilerin elinde görevini yapamaz duruma düşecektir.
Hislerle ve yersiz bir merhamet duygusuyla verilecek siciller hak eden bir başka personelin hakkını ihlâl edecektir. Sicil üstleri, haklarında sicil düzenleyecekleri subayları iyi tanımak zorundadırlar. Bu nedenle, haklarında sicil düzenleneceklerin, günlük eğitim ve çalışmalarını, tavır ve hareketlerini, disiplin ve itaatini, sicil belgesinde yazılı diğer hususları aralıksız izleyerek; yapacakları haberli ve habersiz denetlemeler, özel yazılı veya sözlü sınavlar, verecekleri özel görevler, çeşitli tatbikat ve manevralardaki tutum ve durumu ile de yeterlik ve yetenekleri hakkında tam bir kanaat edinmeye çalışırlar. Birinci sicil üstleri, astları hakkında mutlak kanaat sahibi olmaktan sorumludurlar. Daha üst sicil üstlerinin kanaat sahibi olmaları; şahsi becerilerine, çalışma şartlarına, kuruluş bağlantısına ve görev fonksiyonlarına bağlı olacaktır. Dolayısıyla subaylar açısından yukarıdaki ilkelere bağlı olarak sicil verilmesi zorunludur.
Subayın disiplin ve itaati, görevlerdeki başarısı, yetenekleri dikkate alınarak sicil notu verilir. Aksi bir durum sicil amirinin objektif kriterlerden uzaklaşması anlamına gelir. Subay sicil notlarının subjektif değerlendirmelerle düşük verilmesi personelin gerçek değerinin yok sayılması anlamına gelir. Dolayısıyla oluşan bu haksız durumun subay sicil iptal davası ile ortadan kaldırılması gerekir. Subay sicil iptal davasının ayrıntıları aşağıda açıklanmıştır.
Astsubay Sicil İptal Davası
Türk Silâhlı Kuvvetlerine mensup astsubayların sicil işlemleri Astsubay Sicil Yönetmeliğine göre yapılır. Astsubayların sicilleri, görevin önemi göz önünde tutularak, sicil belgelerindeki nitelikleri tam bir tarafsızlık, adalet ve vicdanî kanaatle değerlendirilerek verilmek zorundadır. Birinci sicil üstleri; sicil doldurma zamanında emri altında bulunan bütün astsubayların sicillerini doldurur. Bir astsubay hakkında sicil düzenlenebilmesi için; o astsubayın, o sicil süresi içinde, sicil verecek amir ile birlikte en az üç ay fiilen görev yapması şarttır. Sicil belgeleri, sicil üstlerince 2 Mayıs tarihi itibarıyla düzenlenir ve gerekli işlemlerin yapılmasından sonra 30 Mayıs tarihinden önce personel başkanlıklarına gönderilir. Subay sicillerine ilişkin ilkeler astsubaylar için de aynen geçerlidir.
Astsubayın disiplin ve itaati, görevlerdeki başarısı, yetenekleri dikkate alınarak sicil notu verilir. Aksi bir durum sicil amirinin objektif kriterlerden uzaklaşması anlamına gelir. Astsubay sicil notlarının subjektif değerlendirmelerle düşük verilmesi personelin gerçek değerinin yok sayılması anlamına gelir. Dolayısıyla oluşan bu haksız durumun astsubay sicil iptal davası ile ortadan kaldırılması gerekir. Subay sicil iptal davasının ayrıntıları aşağıda açıklanmıştır.
Uzman Erbaş Sicil İptal Davası
Uzman Erbaş Yönetmeliğinde uzman çavuş sicillerinin ne şekilde verileceği düzenlenmiştir. Bu siciller, uzman çavuşların derece yükselmesi ve kademe ilerlemesi ile terfi esaslarını, sözleşmenin feshi ve uzatılmasını doğrudan etkilemektedir. Sonuçta düşük sicil nedeniyle uzman çavuşların sözleşmeleri feshedilebilmektedir. Uzman çavuşların sicil yılı, o yılın 2 Mayıs tarihinden başlayıp bir sonraki yılın 2 Mayıs tarihine kadar olan süreyi ifade eder.
Uzman erbaş hakkında sözleşmenin imzalanıp göreve alınmalarını takip eden ilk “2 Mayıs” tarihi itibarıyla sicil belgesi tanzim edilir. Eğer göreve alınma tarihi ile takip eden “2 Mayıs” tarihi arası üç aydan kısa ise, ilk sicil zamanı üç ayın doldurulduğu tarihtir. Uzman erbaş için sicil belgesinde her niteliğe on üzerinden not verilir. Uzman çavuş sicil tam notu 100 dür. Sicil üstleri bütün niteliklere ayrı ayrı not vermek zorundadır. Sicil üstlerinin verdikleri notların toplamının ortalaması, o yılın sicil notunu oluşturur.
Uzman erbaşların birinci sicil üstleri en az kısım, unsur, top, tim, takım, karakol, bölük komutanı ya da eşiti görev yerlerinde komutan veya amir olan en az astsubay kıdemli çavuş rütbesindeki kişilerdir. Dolayısıyla astsubay kıdemli çavuş, uzman erbaşların birinci sicil amiri olabilir. Astsubaylar, uzman erbaşların ikinci sicil üstü olabilirler ancak üçüncü sicil üstü olamazlar. İkinci sicil üstünün astsubay olması hâlinde, üçüncü sicil üstü yetki devri yapamaz, sicil düzenlemek zorundadır. Uzman çavuşların sicilinin olumlu olabilmesi için sicil notunun, sicil tam notunun yüzde altmıştan fazla olması şarttır.((%60) dahil). Uzman erbaşlara sicil verilirken aşağıdaki nitelikler göz önünde bulundurulur.
- Genel görünüş tavır ve hareketi
- Kötü alışkanlıklara düşkün bulunmaması
- Hasis menfaatlere düşkün olmaması
- Disiplin kurallarına uyarlılığı ve itaati
- Güvenilme ve sadakati
- Zekası ve muhakeme yeteneği
- Çalışkanlığı ve dayanıklılığı
- Mesleki bilgisini ve askeri ihtisasını geliştirme
- Astlarını öğretme ve yetiştirme
- Sorumluluğu benimseme, üstlük ve liderlik
Uzman erbaşların kademe ilerlemesi, derece yükselmesi ve uzman çavuşluğa terfi işlemlerinde sicil notu oldukça önemlidir. Dolayısıyla haksız olarak verilen sicillerin mutlaka dava konusu edilmesi gerekir. Bu sayede gereksiz şekilde düşük verilmiş uzman çavuş sicilleri iptal edilecektir. Uzman erbaş sicil iptal davasında ortaya konulması gereken en önemli husus düşük sicilin haksız olduğudur. Örneğin hiçbir disiplin cezası olmamasına rağmen uzman çavuşa verilen sicilin düşüklüğü iptal gerekçesidir.
Sicil İptal Davası Nasıl Açılır?
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, 2017 referandumu ile kapatıldıktan sonra sicil iptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise ilgilinin görevli bulunduğu yer idare mahkemesidir. Bir idari dava, İYUK md. 7’ye göre işlemin tebliğinden itibaren 60 günlük dava açma süresinde açılması gerekir. Ancak askeri personel sicilleri “özel” gizlilik derecesine sahiptir. Dolayısıyla ilgilisinin sicilini öğrenme imkanı yoktur. Çünkü sicil notu personele tebliğ edilmez. Bu durum gereğince sicil iptal davalarında İYUK md. 7 uyarınca 60 günlük dava açma süresi söz konusu değildir. Sicil iptal davasında dava açma süresi dikkate alınmaz. Personel sicilinin düşük verildiğini herhangi bir şekilde öğrendikten sonra dava açabilir. Subay/astsubay sicil iptal davası ile uzman erbaş sicil iptal davasının açılma usulü benzerdir.
Kara Kuvvetleri Komutanlığı personeli subay, astsubay ve uzman erbaşların sicil iptal davaları Milli Savunma Bakanlığına karşı açılır. Jandarma sicil iptal davası ise Jandarma Genel Komutanlığına karşı açılır. Dava yaklaşık 8 ay ila 12 ay arasında sürmektedir.
Her personelin sicil alma eğilimi belirlenir. Sicil alma eğilimi son 5 yılda personelin almış olduğu notlara göre hesaplanır. Bu eğilimin dışına çıkan ve açıklanamayan sicil düşüşleri mahkemelerce iptal edilmektedir. Örneğin, sicil notları son 5 yılda 95-98-95-70 olan personelin son sicilinde belirgin bir düşüş olduğu aşikardır. Aynı personel o yıl içerisinde herhangi bir disiplin cezası almamışsa bu düşük sicili makul bir açıklaması da olmayacak ve iptali gerekecektir. Kimi zaman aile bireylerinden birisinin işlemiş olduğu suçlar veyahut yargılamalar düşük sicil sebebi olmaktadır. Bu durumda da kasıtlı ve keyfî sicil verilmiş olduğu açıktır.
Son zamanlarda FETÖ soruşturması geçiren subay ve astsubayların takipsizlik veya beraat almalarına rağmen sicillerinin düşük verildiği görülmektedir. Sadece gözaltı işlemi nedeniyle dahi düşük sicil verildiğine rastlamaktayız. Ancak yapılan ceza yargılaması neticesinde beraat eden kişiye düşük sicil verilmesi hakkaniyetle bağdaşmaz. Lekelenmeme Hakkı gereği beraat etmiş bir kişi üzerinde geçmişte yapılmış yargılamanın hiçbir olumsuz etkisi bırakılmamalıdır. Sicil amirlerinin mesleki başarısını objektif olarak değerlendirmedikleri tamamen sicil döneminde gerçekleşen gözaltı, tutuklanma, yargılanma, görevden uzaklaştırılma kararları dikkate alınarak olumsuz sicil verilmesi hukuka aykırıdır.
Sicil İptal Davası Emsal Karar
“…sicil üstlerinin emri altındakilere sicil düzenlerken, belgelerindeki niteliklere tam bir tarafsızlık, adalet ve vicdani kanaatle not takdir etmeleri gereklidir. Zira Türk Silahlı Kuvvetlerinde bir üst rütbeye yükselme, yurt içi ve yurt dışı kurs, öğrenim ve görevlendirmelerde personel sicilleri büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle sicil amirleri üstlük ve komutanlığın en önemli özel yetkilerinden olan sicil verme yetkisini kullanırken, mutlaka objektif davranmalıdırlar. Öte yandan, sicil işlemlerinin idarenin diğer işlemlerine göre takdir yetkisinin daha yoğun olarak kullanıldığı işlemler grubunda olması ve TC. Anayasasının 125/4 ve 1602 Sayılı Kanunun 21/2 nci maddesinde belirtildiği üzere takdir yetkisini ortadan kaldıracak biçimde yargı kararı verilemeyeceği ilkesine karşın; kamu yararına açıkça aykırı düşen ya da takdir yetkisinin bariz bir biçimde yanlış kullanıldığının anlaşılması halinde idarenin sicil tanzimi konusundaki takdir yetkisinin denetlenebileceği Mahkememizin yerleşik içtihadıdır.” (A.Y.İ.M. 1.Daire Esas: 2001/ 586, Karar: 2001 / 647, 15.05.2001T.)
“askerlik müessesesinde her türlü yükselme, taltif, üst görevlere liyakat, öğrenim, kurs, yurtdışı daimi görev ve özellik isteyen görev yerlerine atamada temel kriter ve esas teşkil ettiğinden sicil işlemleri, idarenin diğer işlemlerine nazaran takdir yetkisini yoğun olarak kullandığı bir-işlem grubu olması nedeniyle farklılık arz etmekte olup bunların denetimi takdir yetkisinin eşit, adil, objektif ve hizmet gereklerine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı, bu yetkinin kullanımında hukuka aykırı bir durumun bulunup bulunmadığı yönünden yapılmak durumundadır. Sicil amirinin ast hakkında sicil tanzim etmesi işleminin, tamamen amirin hareket alanı içinde kaldığını varsaymak mümkün değildir. Zira Anayasanın 125/4 ncü madde ve fıkrasında takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemeyeceği belirtilmiş takdir hakkının denetlenmesi konusunda bir kısıtlama getirilmemiştir. Buna göre yargı yerince denetlenemeyecek olan husus hukuka uygun kullanıldığı tespit edilen takdir hakkı olmakla bu yetkinin kullanılma sürecindeki hukuka aykırılık halleri tespit edilip denetlenecektir.” (A.Y.İ.M., 1.Daire, Esas: 2001/420, Karar: 2001 / 518, 10.04.2001 T.)
Sicil İptal Davası Dilekçe Örneği
Subay-astsubay ve uzman erbaşlar için sicil iptal davası örek dilekçesine aşağıda yer verilmiştir. Sicil iptal davasında askeri konularda uzman avukatlardan yardım almak için bize ulaşın.
